Szlak Renesansu Lubelskiego stworzyła Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna w celu promocji unikalnego dziedzictwa architektury regionu lubelskiego. Szlak wyznaczony został na terenie całego województwa. Na szlaku znajduje się ponad 40 zabytkowych obiektów, głównie sakralnych, posiadających wyraźne cechy charakterystyczne dla Renesansu Lubelskiego. Szlak oznakowany został za pomocą znaków drogowych oraz tablic informacyjnych umieszczonych przy samych obiektach. Poniżej prezentujemy listę obiektów znajdujących się na szlaku oraz ich krótki rys historyczny.

LUBLIN

Największe  miasto na wschód od Wisły, położone nad Bystrzycą, stolica województwa lubelskiego od 1474 r. Jest to jedno z najstarszych polskich miast, lokowane na prawie magdeburskim w 1317 r. 700-letnia historia wpisana w architekturę i upowszechniana poprzez liczne ekspozycje muzealne przyciąga rzesze turystów i badaczy. Stare Miasto w Lublinie, jako jedno z nielicznych w Polsce, w ponad 70% posiada oryginalną, kryjącą ślady gotyku, renesansu, baroku, klasycyzmu zabudowę. W Lublinie zlokalizowane jest również osiedle im. Juliusza Słowackiego zrealizowane wg koncepcji „miasta otwartego” Oskara Hansena. Nie sposób pominąć ciekawych miejsc i atrakcji, które czekają na spragnionych wrażeń turystów: Piwnicy pod Fortuną – obiektu, który łączy zwiedzanie XVI -wiecznych fresków z poznawaniem za pomocą multimediów historii miasta, Muzeum Lubelskiego, Muzeum Wsi Lubelskiej czy miejsca pamięci, jakim jest Państwowe Muzeum na Majdanku, oraz wielu innych interesujących instytucji, o działalności, których można się dowiedzieć w Lubelskim Ośrodku Informacji Turystycznej i Kulturalnej na Starym Mieście.

 

Wieki XVI i XVII były dla Lublina przełomowe. Wielki pożar w 1575 roku, który niemal całkowicie zniszczył miasto, oraz rozwój kontrreformacji spowodowały napływ do Lublina licznej grupy muratorów włoskich. Powstające i przekształcane budowle otrzymywały szereg wspólnych cech architektonicznych takich jak: smukła bryła, jednonawowy plan, węższe od nawy i zakończone półkoliście prezbiterium, bezwieżowa fasada, sklepienie kolebkowe z lunetami ozdobione sztukateriami, tynkowane ściany, fasada z ozdobnym szczytem, ornamenty okuciowe. W literaturze naukowej osobny typ architektoniczny budowli sakralnych powstających na Lubelszczyźnie w 1. połowie XVII w. i posiadających wspólne cechy wyodrębnił Władysław Tatarkiewicz. Termin „renesans lubelski” został wprowadzony do historii sztuki w 1. połowie XXw.

Zapraszamy na Szlak Renesansu Lubelskiego.

 

Kościół pw. Św. Ducha

Kościół pw. św. Ducha zyskał cechy renesansu lubelskiego po przebudowie przeprowadzonej w latach 1602–1608 według projektu Jana Cangerlego. Jednonawowa świątynia otrzymała nowe półkoliste prezbiterium. W kolejnych latach dobudowano dwie kaplice: fundacji lubelskiego rajcy Stanisława Licheńskiego (1. poł. XVII w.) oraz Stefana Czarnieckiego (2. poł. XVII w.). Zarówno prezbiterium jak i kaplice ozdobiono sztukateriami. W kruchcie znajdują się liczne epitafia. Wśród nich odnajdziemy tablicę upamiętniającą Annę z Denhoffów Daniłłowiczową – fundatorkę świątyni. Od zachodu do kościoła przylega przebudowany w XIX w. budynek, będący pozostałością przykościelnego szpitala.

Kościół pw. Nawrócenia św. Pawła

Kościół i klasztor wzniesiono dla zakonu bernardynów z fundacji mieszczan w latach 1473–1495. Przebudowa, wykonana według projektu muratorów Rudolfa Negroniego i Jakuba Balina w 1. połowie XVII w., wywarła decydujący wpływ na kształtowanie się renesansu lubelskiego. Świątynia stała się wzorcem powielanym w kolejnych realizacjach na terenie miasta i regionu. Sklepienie kościoła pokryto sztukateriami – dekoracją plastyczną w postaci listew i figur geometrycznych uzupełnianych dodatkowymi motywami w formie rozetek, serc i gwiazd. Po wschodniej stronie świątyni zachował się charakterystyczny szczyt pokryty ornamentem okuciowym, pochodzącym ze sztuki niderlandzkiej. Wewnątrz znajduje się renesansowy nagrobek Andrzeja Osmólskiego (pocz. XVII w.) oraz epitafium Wojciecha Oczki (koniec XVI w.) – nadwornego lekarza królów polski. Przechowywane są tu relikwie św. Walentego oraz św. Antoniego – patrona Lublina. W 1569 roku po podpisaniu aktu unii polsko-litewskiej w kościele odbyło się uroczyste nabożeństwo dziękczynne.

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej

Kościół zbudowano w l. 1412–1426 dla zakonu brygidek jako wotum dziękczynne króla Władysława Jagiełły za zwycięstwo pod Grunwaldem, przepowiedziane przez św. Brygidę. W 1. poł. XVII w. prezbiterium przesklepiono kolebką z lunetami i pokryto sztukateriami w typie renesansu lubelskiego w formie żeber i medalionów z motywami figuralnymi i roślinnymi. Dekorację sztukateryjną wykonano także w południowym skrzydle klasztoru. Neogotyckie ołtarze i ambona pochodzą z początku XX w. Uwagę zwracają stalle z XVII-wiecznymi obrazami przedstawiającymi sceny z życia św. Brygidy.
Renowacja kościoła w l. 2009–2012 umożliwiła wyeksponowanie, w przeszklonej posadzce, pozostałości kaplicy, która istniała w tym miejscu przed wybudowaniem obecnej świątyni. Zwiedzającym udostępniono krypty oraz wieżę kościelną. Na strychu kościoła znajdują się XV-wieczne gotyckie polichromie.

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Budowę klasztoru karmelitanek bosych wraz z kościołem pw. Niepokalanego Poczęcia NMP rozpoczęto w 1646 r., lecz wkrótce ją przerwano. Świątynia została ukończona dopiero w 1721 r. według projektu G. Spazzia i F.A. Mayera, nadwornych architektów Elżbiety Sieniawskiej. Jest to kościół nieorientowany, wzniesiony na planie krzyża greckiego. Posiada typową dla renesansu lubelskiego bezwieżową fasadę z poziomymi i pionowymi podziałami oraz sterczynami po bokach. W wyposażeniu uwagę zwraca barokowy ołtarz główny oraz ołtarze boczne – św. Józefa i św. Wincentego, wykonane w 1720 r. przez warszawskiego rzeźbiarza Bernatowicza. Ciekawymi elementami wnętrza świątyni są dwie XVIII-wieczne ambony oraz rozwieszone na ścianach pochodzące z Flandrii XVII-wieczne kurdybany. Od północy do świątyni przylega klasztor karmelitanek, który w 1809 r. przeznaczony został na szpital wojskowy. Obecnie mieści się w nim publiczny szpital kliniczny.

Kościół pw. Św. Józefa Oblubieńca NMP

Świątynię wybudowano w 1. poł. XVII w. według projektu Jakuba Tremanzela. Jest to niewielki, jednonawowy, trójkondygnacyjny kościół. Sklepienie kolebkowe z lunetami pokrywają charakterystyczne dla renesansu lubelskiego sztukaterie. Neorenesansowe attyki nad dzwonnicą i kruchtą, projektu Stefana Szyllera, wykonano na pocz. XX w. Z tego samego okresu pochodzą dekoracje sgraffitowe przedstawiające świętych, umieszczone w arkadowych niszach górnej kondygnacji kościoła. Ich autorem jest lubelski malarz Władysław Barwicki. XVIII-wieczne obrazy w ołtarzu głównym przedstawiają św. Józefa, patrona kościoła oraz św. Kazimierza Królewicza. Przy chórze muzycznym znajdują się dwa obrazy datowane na XVII wiek, przedstawiające sceny przebicia serca św. Teresy i biczowanie Chrystusa.

 

Kościół pw. św. Mikołaja

Kościół pw. św. Mikołaja został zbudowany w 1. poł. XVI w. Na skarpie ponad doliną rzeki Czechówki. W 1. poł. XVII w., z inicjatywy proboszcza parafii ks. W. Turobojskiego, świątynia została przebudowana w typie renesansu lubelskiego. Nawę oraz prezbiterium przesklepiono kolebką i pokryto sztukaterią w układzie sieciowym. Prace wykonał lubelski murator Piotr Traversi. Klasycystyczna fasada, wieżyczka, kruchta oraz dzwonnica są efektem późniejszych prac budowlanych wykonanych pod koniec XIX w. W barokowym ołtarzu głównym z 2. połowy XVIII w., za przesłoną, znajduje się późnorenesansowa rzeźba przedstawiająca patrona kościoła – św. Mikołaja. Umieszczony w kaplicy bocznej rokokowy ołtarz został wykonany w poł. XVIII w. w puławskim warsztacie Sebastiana Zeisela. Został tu przeniesiony z kościoła dominikanów na przełomie XIX i XX w. Na uwagę zasługuje drewniany krucyfiks z XVII wieku zawieszony na belce tęczowej, będący prawdopodobnie najstarszym elementem wyposażenia kościoła. Ambona i chrzcielnica zostały wykonane na początku XX w. w Lubelskiej Fabryce Wag Wilhelma Hessa.

Cerkiew prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego

Wzniesiona w  1. połowie XVII wieku cerkiew jest świątynią orientowaną z półkoliście zamkniętym prezbiterium od wschodu oraz jednoprzestrzennym korpusem nawowym. To jedyny w Lublinie przykład budowli sakralnej w typie renesansu lubelskiego z pojedynczą wieżą w fasadzie. Po jej bokach znajdują się charakterystyczne półszczyty. W latach 2002–2003 odsłonięto pierwotny, renesansowy wystrój kolebkowego sklepienia prezbiterium w postaci malowideł z przedstawieniami Ducha Świętego, cherubinów i serafinów oraz archaniołów. Towarzyszą im sztukaterie w formie plakiet, rozet i uskrzydlonych głów aniołków. Na ścianie zachodniej korpusu nawowego zachowały się fragmenty XVII-wiecznej polichromii przedstawiającej ukrzyżowanie. Cennym elementem wyposażenia wnętrza świątyni jest późnorenesansowy ikonostas (1. poł. XVII w.) z ikonami datowanymi na XVI i XVII w. Najstarszą z nich jest pochodząca z poł. XVI w. ikona Zaśnięcia Marii Panny.

Kościół pw. św. Agnieszki

Kościół wzniesiono w 1. połowie XVII wieku przy Trakcie Lwowskim z przeznaczeniem dla zakonu augustianów.  Po zniszczeniach związanych z najazdami szwedzkimi został odbudowany w 2. połowie XVII w. Jest to świątynia trójnawowa, nieorientowana, z niewielkim, zamkniętym półkoliście prezbiterium. Posiada typowe dla renesansu lubelskiego sklepienie kolebkowe z lunetami ozdobione sztukateriami. Podobną dekorację odnajdziemy w zakrystii oraz w klasztornym refektarzu. Charakterystyczna dla typu lubelskiego fasada jest zwrócona w stronę miasta. Znajdująca się wewnątrz kościoła polichromia pochodzi z 1899 r. (odnowiona w l. 60. XX wieku). W wykonanym z drewna dębowego barokowym ołtarzu głównym znajduje się XVIII-wieczny obraz przedstawiający św. Augustyna ze św. Moniką i Matką Bożą Pocieszenia oraz obraz św. Agnieszki – patronki kościoła.

Kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych

Murowany kościół przy Trakcie Lwowskim wybudowano w latach 1635–1649 w miejscu drewnianej świątyni pw. św. Wawrzyńca. Kościół posiada cechy renesansu lubelskiego. Jest jednonawowy, orientowany, z węższym od nawy, półkoliście zamkniętym prezbiterium przyległym od wschodu. Usytuowany obok budynek klasztorny oo. franciszkanów wzniesiono na palach dębowych pod koniec XVII w. Po opuszczeniu klasztoru przez lubelskich franciszkanów w 1817 r., budynek przekształcono na magazyn i szpital wojskowy. W 1. połowie XIX wieku, po wykupieniu zabudowań przez Antoniego Domańskiego, mieściła się tu fabryka sukna, a następnie fabryka mydeł i świec. W 1927 roku – kolejny właściciel – Żyd Tadeusz Weisberg, po przejściu na katolicyzm ofiarował zabudowania klasztorne salezjanom. Podczas prac remontowych w 1. poł. XX w. świątynię podzielono na trzy kondygnacje. Taki kształt zachowała do dzisiaj.

Kościół pw. św. Wojciecha

Kościół wzniesiony został w 1. połowie XVII w. według projektu architekta Rudolfa Negroniego wraz z przylegającym do niego klasztorem przeznaczonym na szpital św. Łazarza. Jako świątynia przyszpitalna zlokalizowany został poza murami miasta w miejscu pochodzącej z 2. poł XVI wieku drewnianej kaplicy i szpitala. Kościół zbudowano w typie renesansu lubelskiego. Jest bezwieżowy, jednonawowy, o zamkniętym półkoliście prezbiterium, nieznacznie węższym od nawy. Świątynia posiada sklepienie kolebkowe z lunetami pokryte listwami sztukateryjnymi w prostym układzie kratownicy. Trzy późnorenesansowe ołtarze przeniesione zostały z kaplicy zamkowej Świętej Trójcy. W ołtarzu głównym znajduje się obraz S. Janowickiego z 1661 r. przedstawiający koronację najświętszej Marii Panny. W XIX w. klasztor pełnił m.in. funkcję mieszkania dla ubogiej ludności żydowskiej, dlatego nazywano go domem żydowskim.

 

Kościół oo. dominikanów pw. św. Stanisława BM

Wzniesiony w 1342 roku z fundacji Kazimierza Wielkiego w miejscu drewnianego oratorium św. Krzyża z przeznaczeniem dla sprowadzonych do Lublina w połowie XIII w. oo. dominikanów. Wielki pożar Lublina w 1575 roku częściowo zniszczył kościół. Podczas przebudowy na pocz. XVII w., według projektu architekta Rudolfa Negroniego, wykonano nowe sklepienie oraz fasadę w typie renesansu lubelskiego.
W XVII i XVIII w. do kościoła dobudowano szereg kaplic, w tym m.in. Kaplicę Firlejów z bogatą dekoracją sztukateryjną i renesansowym nagrobkiem Mikołaja i Piotra Firlejów, ozdobioną sztukateriami Kaplicę Ossolińskich oraz Kaplicę Tyszkiewiczów z XVII-wieczną polichromią na kopule, przedstawiającą sąd ostateczny. W klasztornym skarbcu możemy oglądać m.in. krzyż związany z zaprzysiężeniem unii lubelskiej, stare księgi liturgiczne, ornaty oraz monstrancje.
Od 1967 r. kościół dominikanów posiada tytuł bazyliki mniejszej nadany przez papieża Pawła VI.

REGION

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela (Dys)

Obecny kształt kościół zyskał w 2. poł XVI wieku. W 1563 roku świątynię przejęli arianie i dopiero w 1610 roku powróciła ona w posiadanie katolików.
Na początku XVII w. kościół został przebudowany, uzyskując cechy renesansu lubelskiego, prawdopodobnie przy udziale muratora Jana Wolffa.
Nowe sklepienie pokryto dekoracją sztukateryjną w formie sieci ornamentowanych wałków. Jest to świątynia jednonawowa, z węższym zamkniętym półkoliście prezbiterium, do którego przylega zakrystia z przedsionkiem. Przy zachodniej stronie nawy znajduje się wieża z kruchtą. Rokokowe wyposażenie wnętrza pochodzi w większości z 2. połowy XVIII wieku. W drewnianym ołtarzu głównym znajduje się obraz z pocz. XIX w. przedstawiający chrzest Chrystusa. W ołtarzach bocznych umieszczono obrazy Józefa z Dzieciątkiem (XIX w.) oraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVIII w.).
Do zespołu kościelnego należą także: murowana dzwonnica (XIX w.) oraz  plebania z 1905 r., ufundowana przez ordynata hrabiego Zamoyskiego.

Kościół pw. Narodzenia NMP i św. Sebastiana (Krasienin)

Murowany kościół pw. Narodzenia NMP i św. Sebastiana został wzniesiony w latach 1635–1653 na miejscu drewnianego ufundowanego przez Jakuba Konińskiego.
Jednonawowa świątynia otrzymała cechy renesansu lubelskiego. Wykonano ozdobny trójkątny szczyt z piramidkami, a kolebkowe sklepienie z lunetami pokryto sztukateriami wykonanymi najprawdopodobniej przez muratora Jana Wolffa – jednego z najwybitniejszych autorów tego typu dekoracji.
Zniszczona przez wojska szwedzkie świątynia została odnowiona i konsekrowana w połowie 1745 r. Wyposażenie wnętrza świątyni jest barokowe. W drewnianym ołtarzu głównym umieszczono obraz przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus (XVII/XVIII w.). Ołtarze boczne zdobią XVII-wieczne obrazy św. Sebastiana oraz św. Antoniego. W znajdującym się w kaplicy rokokowym ołtarzu odnajdziemy przedstawienie bł. ks. bpa Władysława Gorala – sufragana lubelskiego, zgładzonego w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen.
Znajdująca się obok kościoła drewniana dzwonnica pochodzi z XX w. Zaprojektowany w stylu ludowym obiekt wyposażono w trzy dzwony.

Kościół pw. św.  Ducha  (Markuszów)

Kościół wybudowano w l. 1608–1609, w miejscu zniszczonej drewnianej kaplicy pw. św. Stanisława (XVI/XVII w.). Świątynię zaprojektował lubelski architekt włoskiego pochodzenia Piotr Durie. Fundatorką była Gertruda z Opalińskich Firlejowa, żona podskarbiego koronnego Jana Firleja. Fakt ten upamiętnia tablica z łacińskim tekstem umieszczona przy południowym renesansowym portalu. Świątynia kilkukrotnie była niszczona przez pożary, jednak jej wygląd nie różni się znacznie od pierwowzoru. Uwagę zwraca renesansowy szczyt z charakterystycznymi dla typu lubelskiego podziałami w postaci pilastrów i gzymsów. Wewnątrz kościoła znajduje się dekoracja sztukateryjna w kształcie niepełnej gwiazdy.
W skład zespołu kościelnego wchodzi dzwonnica z XVII w. oraz pochodząca z czasu budowy kościoła  kolumnowa kapliczka. Na jej frontonie umieszczono rodzinny herb Firlejów – Lewart oraz inicjały  „PD”  łączone z osobą Piotra Durie.

Kościół pw. Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła (Kurów)

Pierwsze udokumentowane informacje dotyczące parafii w Kurowie pochodzą z poł. XV w. Fundatorem kościoła był kasztelan lubelski Piotr Kurowski. Na przełomie XVI i XVII w. świątynia należała do kalwinów, zaś w 2. poł. XVII w. przeszła w ręce katolików.
Obecny kształt kościół zyskiwał etapami. W XVII wieku wzniesiono nawę główną, natomiast nawy boczne dobudowano w XVIII w. W efekcie powstał kościół o układzie bazylikowym, posiadający cechy renesansu lubelskiego: otynkowany, o smukłej wydłużonej sylwetce, z trójkondygnacyjną fasadą podzieloną gzymsami i pilastrami, zwieńczoną piramidkami.
We wnętrzu, obok bogatej dekoracji sztukateryjnej, uwagę zwraca znajdujący się pod chórem renesansowy nagrobek Stanisława Zbąskiego (2. poł. XVI w.), prawdopodobnie dłuta Santi Gucciego. Do zespołu kościelnego należy także plebania z 2. poł XVIII w. oraz dzwonnica z przełomu XVII i XVIII w.

Kościół pw. św. Anny (Końskowola)

Kościół pw. św. Anny, został wybudowany na początku XVII w. Konsekracja świątyni miała miejsce w 1613 r. Wcześniej w tym miejscu znajdowała się drewniana kaplica pod tym samym wezwaniem (XVI w.).
Świątynia stanowi przykład budowli w typie  renesansu lubelskiego. Jest to niewielki, jednonawowy, bezwieżowy kościół o smukłych proporcjach, zamknięty węższym półkolistym prezbiterium. Trójkątne, dekoracyjnie rozczłonkowane szczyty zostały zwieńczone charakterystycznymi dla renesansu lubelskiego sterczynami. Sklepienie  kolebkowe pokryto sztukateriami, tworzącymi geometryczne wzory uzupełnione płaskorzeźbami. W pomieszczeniach nad zakrystią zachowała się cenna polichromia z początków XVII w. Uwagę zwraca manierystyczny ołtarz główny z obrazem przedstawiającym św. Annę Samotrzeć (XVII w.) autorstwa lubelskiego malarza – Stanisława Szczerbica.
W pobliżu kościoła zachowały się: budynek przykościelnego szpitala oraz dawna murowana plebania znajdująca się po drugiej stronie szosy (XVII w.).

Kościół pw. św. Stanisława BM i św. Małgorzaty (Janowiec)

Historia istniejącego tu pierwotnego, gotyckiego kościoła sięga XIV wieku. Przebudowa na przełomie XVI i XVII w. nadała budowli cechy renesansu lubelskiego. Wykonano charakterystyczne szczyty, a kolebkowe sklepienie ozdobiono sztukateriami autorstwa Jakuba Balina – wybitnego architekta włoskiego pochodzenia, działającego na ziemiach polskich. Do boku fasady dobudowano czworoboczną wieżę.
W dekoracji sztukateryjnej odnajdziemy herby rodów Dulskich i Tarłów. Barokowy ołtarz główny został zaprojektowany prawdopodobnie przez Tylmana z Gameren, natomiast późnobarokowe ołtarze boczne pochodzą z puławskiego warsztatu braci Hoffmannów. W prezbiterium znajduje się pochodzący z końca XVI w. – dzieło Santi Gucciego – manierystyczny pomnik nagrobny Andrzeja Firleja i jego żony Barbary ze Szreńskich.
W XVI w. w świątyni odbywały się obok siebie zarówno nabożeństwa katolickie, jak i protestanckie.

Kościół farny pw. Jana Chrzciciela i Bartłomieja Biskupa (Kazimierz Dolny)

Kazimierz Dolny był, obok Lublina, najważniejszym ośrodkiem kształtującym architekturę renesansu lubelskiego. Wprowadzanie nowego typu kościołów rozpoczęto od kazimierskiej fary. Zniszczony podczas pożaru gotycki kościół został przebudowany w l. 1610–1613 przez Jakuba Balina – lubelskiego architekta włoskiego pochodzenia. Powstała smukła jednonawowa świątynia z niższym od nawy półkoliście zamkniętym prezbiterium oraz dwoma charakterystycznymi szczytami łączącymi wpływy architektury włoskiej i niderlandzkiej. Kolebkowe sklepienie nawy i prezbiterium ozdobiono wspaniałą dekoracją sztukateryjną. W XVII wieku do fary zostały dobudowane kaplice: Borkowskich, Górskich oraz Różańcowa.
We wnętrzu świątyni, na chórze muzycznym, znajdują się XVII-wieczne organy uważane za najstarszy, zachowany w całości, instrument muzyczny tego typu w Polsce. Wśród wielu interesujących elementów wyposażenia fary uwagę zwracają także rokokowe konfesjonały oraz kamienna chrzcielnica wykonana w warsztacie Santi Gucciego. W ołtarzu głównym umieszczono XIX-wieczne obrazy przedstawiające świętego Bartłomieja oraz Kazimierza Jagiellończyka.

Kościół pw. św. Anny (Kazimierz Dolny)

W XVI w. w tym miejscu znajdowała się drewniana świątynia pw. św. Ducha, która została przebudowana w l. 1635–1671, otrzymując cechy renesansu lubelskiego. Na wzór kazimierskiej fary powstał murowany jednonawowy kościół z węższym od nawy półkoliście zamkniętym prezbiterium. Wykonano renesansowe szczyty ozdobione pilastrami zwieńczonymi piramidkami. Sklepienie nawy oraz prezbiterium pokryto prostą siatką sztukaterii.
W XVIII-wiecznym ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający św. Annę wraz z Matką Bożą i Jezusem. Drewniane ołtarze boczne pochodzą z XVII w. Uwagę zwraca renesansowa polichromia na łuku tęczowym.
Znajdujący się obok kościoła budynek pełnił niegdyś rolę szpitala oraz przytułku dla  osób ubogich i starszych. Obecnie jest siedzibą Kazimierskiego Ośrodka Kultury, Promocji i Turystyki.

Spichlerze w Kazimierzu Dolnym

XVI i XVII w. to okres świetności Kazimierza Dolnego. Bogacące się na handlu spławnym mieszczaństwo realizowało wiele nowych inwestycji. Obok fundacji kościelnych oraz budowy licznych kamienic w rynku, wzdłuż Wisły wznoszono okazałe spichlerze przeznaczone do magazynowania zboża. W sumie powstało ok. 60 tego typu obiektów. Najwspanialsze z nich znajdowały się przy obecnej ulicy Puławskiej i Krakowskiej. Do dnia dzisiejszego zachowało się tylko kilka.
Smukłe, trójkątne, zwieńczone piramidkami szczyty spichlerzy wzorowano na kazimierskim kościele farnym wprowadzając tym samym elementy renesansu lubelskiego do architektury świeckiej.
Od XIX w. popadające w ruinę spichlerze zaczęto adaptować do innych celów. Po kolejnych remontach przeprowadzanych w XX w., m.in. według projektu Karola Sicińskiego, Spichlerz Kobiałki przeznaczono na schronisko turystyczne, natomiast w Spichlerzu Ulanowskich (Przybyłów), utworzono Muzeum Przyrodnicze – oddział Muzeum Nadwiślańskiego. Do renesansowych form fary nawiązuje również Spichlerz Feuersteina, w którym mieściła się w przeszłości garbarnia.

Kościół pw. św. Floriana i św. Urszuli (Wilków)

Obecny kościół parafialny pw. św. Floriana i św. Urszuli powstał w 1. poł. XVII w. na miejscu pierwotnej drewnianej świątyni. Fundatorami kościoła byli Głuscy – właściciele Wilkowa od XVI do poł. XVIII w. Budowla częściowo spłonęła w 1723 r. Prace restauracyjne przeprowadzono w 2. poł. XVIII i na początku XIX w. W 2. połowie XIX w. została przebudowana do stanu obecnego.
Kościół posiada cechy renesansu lubelskiego. Jest to świątynia jednonawowa, bezwieżowa, z węższym od nawy zamkniętym półkoliście prezbiterium. Od strony północnej do nawy przylega kaplica fundacji rodziny Polanowskich (z 1723 r.).
We wnętrzu kościoła zachowała się dekoracja sztukateryjna w typie renesansu lubelskiego. W ołtarzu głównym umieszczono rzeźbę Chrystusa na krzyżu z XVIII w. oraz obrazy Matki Bożej i św. Urszuli. W ołtarzach bocznych znajdują się przedstawienia przemienienia pańskiego oraz patrona kościoła – św. Floriana.
Obok świątyni w 192 r. wybudowano dzwonnicę według projektu architekta Karola Sicińskiego. W jej wnękach umieszczono rzeźby ludowe z XVIII w.

 

Kościół pw. Nawrócenia św. Pawła (Bełżyce)

Kościół gotycki w połowie XVI w. został przekształcony w zbór kalwiński. W 1654 roku świątynia powróciła w ręce katolików i została przebudowana w typie renesansu lubelskiego. Wymurowano zamknięte półkoliście, ozdobione fryzem konsolowym prezbiterium, którego sklepienie pokryto dekoracją sztukateryjną.
Wieża kościoła pochodzi z końca XVII w. W 1822 r. świątynia spłonęła i odbudowano ją w latach 1855–1857.
W barokowym wystroju wnętrza kościoła uwagę zwraca ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, zasłoną z przedstawieniem nawrócenia św. Pawła oraz figurami św. Stanisława BM, św. Wojciecha, św. Floriana oraz św. Teodora. w czterech XVIII-wiecznych ołtarzach bocznych znajdują się, przesłaniane zasuwami, obrazy Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Józefa, św. Antoniego oraz figura Najświętszego Serca Pana Jezusa. W piątym neoklasycystycznym ołtarzu umieszczono obraz Chrystusa ukrzyżowanego z poł. XIX w.
W zakrystii przechowywane są zabytkowe ornaty oraz naczynia liturgiczne z XVI i XVII w. Do zespołu kościelnego należą także: dzwonnica z poł. XVII w., plebania z XIX w. oraz organistówka z lat 20. XX w.

 

Kościół pw. św. Wawrzyńca (Czerniejów)

Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca wzniesiono w latach 1608–1611 staraniem Agnieszki Jastkowskiej – przeoryszy klasztoru brygidek w Lublinie oraz seniora kapelanów klasztornych ks. Andrzeja Bietkiewicza. W miejscu drewnianej kaplicy powstał murowany jednonawowy kościół w typie renesansu lubelskiego według projektu architekta Jana Wolffa.
Kolebkowe sklepienie z lunetami ozdobiono sztukateriami. Do najcenniejszych elementów wyposażenia świątyni należą XVII-wieczne obrazy św. Wawrzyńca i św. Agnieszki, ambona i chrzcielnica z poł. XVIII w. oraz tablica konsekracyjna z herbem Bibersztein biskupa kijowskiego Krzysztofa Kazimierskiego z 1611 r.
W latach 1913–1915 kościół rozbudowano według projektu architekta Władysława Siennickiego. Fasadę całkowicie przekształcono, wprowadzając  dwukolumnowy  portyk. W 1928 r. artysta Czesław Miklasiński wykonał zachowaną do dziś polichromię.

 

Pałac w Gardzienicach

Już w XV–XVI w., w miejscu obecnego pałacu w Gardzienicach istniało założenie murowane o charakterze obronnym. Wybudowany na początku XVII w. pałac był dwukrotnie niszczony: w 1648 i 1656 r. Odbudowany został prawdopodobnie przez Wacława Hulewicza, kasztelana bracławskiego w 1677 r., a następnie rozbudowywany był od 1689 r. przez Stefana Stanisława Czarnieckiego – bratanka hetmana polnego koronnego Stefana.
Po pożarze w 1802 r. pałac był kilkukrotnie remontowany, m.in. w 1849 r., o czym świadczy inskrypcja odnaleziona w 2011 r. pod posadzką sali na poddaszu kaplicy. W 2. poł. XIX w. częściowo zdewastowany pałac służył celom gospodarczym i dopiero po przebudowie w 1880 r. odzyskał funkcję reprezentacyjną.
Do dnia dzisiejszego zachował się piękny późnorenesansowy szczyt ozdobiony dekoracją okuciową. Obecnie pałac jest siedzibą Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”. W sąsiedztwie budynku znajdują się dwie oficyny: południowa zbudowana w XVII w. oraz północna z XVIII w.

Kościół pw. św. Marii Magdaleny (Łęczna)

Kościół został wzniesiony w latach 1618–1631, przy udziale znanego architekta Jana Wolffa. Fundatorem świątyni był ówczesny właściciel miasta podkomorzy lubelski Adam Noskowski.
Budowla reprezentuje typ renesansu lubelskiego. Jest to kościół jednonawowy, z węższym od nawy zakończonym półkoliście prezbiterium. Do nawy przylegają dwie symetryczne kaplice zaprojektowane na planie kwadratu i zwieńczone kopułą z latarnią. Ich sklepienia pokryto dekoracją sztukateryjną, której fragmenty zachowały się do dzisiaj. Trójkątny szczyt z dwiema bocznymi wieżyczkami jest efektem późniejszej przebudowy.
We wnętrzu kościoła znajduje się pięć barokowych ołtarzy. Ambona i chrzcielnica pochodzą z XVIII w. Na uwagę zasługuje tablica konsekracyjna wykonana z czarnego marmuru z 1. poł. XVII w.
Do zespołu kościelnego należą także dzwonnica (przełom XVIII i XIX w.), mansjonaria (1. poł. XVII w.) oraz drewniana plebania (poł. XIX w.).

Kościół pw. Nawiedzenia NMP (Bobrowniki)

Murowany kościół pw. Nawiedzenia NMP powstał na przełomie XV i XVI wieku, z inicjatywy starosty stężyckiego Stanisława Tarły. Był przebudowywany po pożarach w 1638 oraz 1757 roku, uzyskując dzisiejszy wygląd pod koniec XVIII wieku. Jest to świątynia orientowana, jednonawowa, posiadająca cechy renesansu lubelskiego. Fasadę wieńczy ozdobny szczyt z rzędami arkadowych wnęk, flankowany spływami wolutowymi. W otaczającym kościół murze znajduje się brama-dzwonnica z początku XVIII w. W XVIII-wiecznym ołtarzu głównym umieszczono obraz przedstawiający scenę nawiedzenia NMP. Zdobią go barokowe figury świętych biskupów – Wojciecha i Stanisława, pochodzące z końca XVII wieku.

 

 

Kościół pw. św. Floriana i św. Katarzyny (Gołąb)

Wybudowana  w latach 1628 – 1638 świątynia należy do wybitnych przykładów sztuki manierystycznej.

Jest to budowla jednonawowa, z półkoliście zamkniętym prezbiterium. Dwie wieże od frontu zostały dobudowane w połowie XIX wieku. Zdobienia portalu głównego nawiązują do warsztatu pińczowskiego, ukształtowanego na motywach twórczości Santi Gucciego. W świątyni widoczne są silne wpływy niderlandzkie w kontrastowym łączeniu czerwonych, ceglanych, nieotynkowanych ścian z bielą detalu oraz stosowaniu ornamentu okuciowego. Sklepienie nawy i prezbiterium pokrywa dekoracja sztukatorska typu lubelskiego.

W wyposażeniu kościoła uwagę zwraca m.in. XVII-wieczna ambona, chrzcielnica z końca XVI wieku oraz oryginalne terakotowe posągi proroków inspirowane dziełami Michała Anioła.

Znajdujący się w sąsiedztwie kościoła Domek Loretański (1. poł. XVII w.) jest jedną z najpiękniejszych replik Świętego Domu (Santa Casa) w Loreto we Włoszech, w którym mieszkała Święta Rodzina.  Fundatorem kościoła oraz Domku był kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński.

 

„Stara Plebania” (Kock)

Historia Starej Plebanii sięga początku XVII wieku. Pierwotnie był to zbór kockich kalwinów, wzniesiony z polecenia Andrzeja Firleja. Obecny wygląd budowla uzyskała w połowie XIX wieku., kiedy przekształcono ją na mieszkania dla wikariuszy, a następnie staraniem ks. proboszcza Józefa Tęczyńskiego dobudowano murowaną, parterową oficynę z przeznaczeniem na plebanię.

Sklepienie dwukondygnacyjnej wieży, w której dawniej mieścił się zbór, zdobi typowa dla renesansu lubelskiego dekoracja sztukatorska w układzie sferycznym oraz w kształcie serc.  Jej powstanie datuje się na 1. połowę XVII wieku.

 

Kościół pw. św. Anny (Kodeń)

Kodeńską bazylikę wybudowano w 1. połowie XVII wieku z fundacji księcia Mikołaja Sapiehy. Projekt kościoła przypisywany jest słynnemu lubelskiemu muratorowi Janowi Cangerle. Wewnątrz zachwycają  sztukaterie w typie renesansu lubelskiego, zdobiące kopułę oraz sklepienia kaplic, prezbiterium i nawy. Barokowa fasada pochodzi z początku XVIII wieku.

Wiernych przyciąga słynący z cudów obraz Matki Bożej Gregoriańskiej zwanej także Matką Bożą Kodeńską – Królową Podlasia, sprowadzony do Kodnia w 1631 roku. Obraz pochodzi z kaplicy papieskiej w Rzymie.

 W latach 1875 – 1917 kościół pełnił funkcję cerkwi prawosławnej. Po zwróceniu świątyni katolikom, w 1923 roku podniesiono ją do godności Bazyliki Mniejszej.

Za kościołem, w klasztorze Misjonarzy Oblatów, zorganizowano Muzeum Ornitologiczno-Misyjne.

 

Ruiny Zespołu Zamkowego (Krupe)

Zamek w Krupem jest znakomitym przykładem późnorenesansowej rezydencji warownej. Został wzniesiony staraniem Pawła Orzechowskiego pod koniec XVI wieku i rozbudowany w latach 1604 – 1608. Po zniszczeniach dokonanych przez wojska kozackie i szwedzkie oraz pożary w połowie XVII wieku, zamek częściowo odbudowano. Od drugiej połowy XVIII w. pozostaje w ruinie.

Do dnia dzisiejszego przetrwały ściany zamku właściwego zwieńczone attyką ze sterczynami i wolutami, fragmenty bastei oraz ślady fos. Budowlę zdobiły dekoracje sgraffitowe z motywami balustrad i wici roślinnej, szczątkowo zachowane nad i pod otworami okiennymi.  W południowej części znajdowała się galeria arkadowa. Zamek od przedzamcza oddzielała fosa, a wjazd do niego następował przez most zwodzony.  Przedzamcze otoczone było murami obronnymi.

W latach 60. XX w. podjęto prace konserwatorskie. Ruiny zostały wówczas zabezpieczone i częściowo odnowione.

 

Kościół pw. św. Stanisława Biskupa (Modliborzyce)

Kościół parafialny w Modliborzycach został wzniesiony w latach 1645 – 1664 dzięki staraniom chorążego bełskiego, właściciela miejscowych dóbr Stanisława Wioteskiego. Parafię przeniesiono z pobliskiej wsi Słupie.  W 1668 roku świątynię konsekrowano i powierzono opiece św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Obecna budowla posiada cechy renesansu lubelskiego. Jest orientowana, jednonawowa z prezbiterium węższym i niższym od nawy. Fasadę wieńczy ozdobny szczyt flankowany spływami wolutowymi. Sklepienie pokrywa sieć sztukaterii wykonanych w typie renesansu lubelskiego.  posiadających wysokie walory artystyczne.

W bogatym wyposażeniu uwagę zwraca drewniany, barokowy ołtarz główny z dwoma XVII-wiecznymi obrazami: wskrzeszenie Piotrawina przez Św. Stanisława oraz Wniebowzięcie NMP.

Przykościelna barokowa dzwonnica pochodzi z 1775 roku.

 

Kościół pw. św. Trójcy Przenajświętszej (Radzyń Podlaski)

Świątynię wzniesiono w 1641 r. z fundacji rodziny  Mniszchów. Kościół jest jednym z  najbardziej reprezentatywnych obiektów dla typu renesansu lubelskiego.

Jest to budowla orientowana, jednonawowa z dwiema kaplicami po bokach oraz węższym od nawy zakończonym półkoliście prezbiterium. Ozdobny szczyt fasady nawiązuje do form zastosowanych w lubelskiej   kaplicy zamkowej. Zakrystie zostały zwieńczone attykami z ornamentem okuciowym, muszlowymi niszami i hermami.

Dekoracje sztukatorskie wewnątrz kościoła przypisywane są Janowi Wolffowi. W 1844 roku przeprowadzono renowację świątyni, podczas której na sklepieniu umieszczono stiukowe herby Szlubowskich, ówczesnych właścicieli Radzynia. W kaplicy Matki Bożej Różańcowej znajduje się manierystyczny nagrobek fundatorów kościoła.

Zaprojektowana przez Jakuba Fontanę brama – dzwonnica pochodzi z 2. połowy XVIII w.

Kościół pw. św. Stanisława Biskupa (Czemierniki)

Kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika został wzniesiony na początku XVII wieku, według  projektu Piotra Durie – lubelskiego muratora włoskiego pochodzenia. 1 października 1617 r. odbyła się uroczysta konsekracja świątyni, której dokonał sam fundator, biskup płocki Henryk Firlej.

Jest to budowla jednonawowa, z lekko zwężonym i półkoliście zamkniętym prezbiterium. Od frontu widoczne są dwie imponujące wieże o wysokości 38 m.Sklepienia prezbiterium i kaplic ozdobiono bogatą siatką sztukaterii w typie renesansu lubelskiego. Ich autorem był Jan Wolff, co potwierdza kartusz z gmerkiem i literami J.W., znajdujący się na łuku tęczowym.

Wyposażenie świątyni w większości jest barokowe. W ołtarzu głównym umieszczone zostały dwa obrazy  przedstawiające św. Stanisława: wskrzeszenie Piotrawina oraz scena męczeństwa.

 

Kościół pw. Wszystkich Świętych (Rybitwy)

Położony w nadwiślańskiej wsi kościół został wzniesiony w 1. połowie XVII wieku w typie renesansu lubelskiego. Konsekracja miała miejsce w 1631 r.. Fundatorami murowanej świątyni byli Katarzyna Ossolińska, kasztelan lubelski Zbigniew Sieneński oraz jego żona Krystyna z Uhrowieckich.

Do budowy murów kościoła wykorzystano m.in. miejscowy kamień wapienny. Jest to budowla jednonawowa z masywną, oszkarpowaną wieżą od frontu. Do węższego od nawy, półkoliście zamkniętego prezbiterium przylega zakrystia oraz neogotycka kaplica grobowa Niesiołowskich z 1842 r.. Sklepienie nawy i prezbiterium zdobią sztukaterie w typie renesansu lubelskiego.

W wyposażeniu wnętrza uwagę zwraca drewniany ołtarz główny z 1634 roku, dwie barokowe chrzcielnice z XVIII w., oraz renesansowy portal z herbem Uhrowieckich w prezbiterium.

 

Kościół pw. św. Mikołaja (Szczebrzeszyn)

Obecny kościół parafialny pw. św. Mikołaja wzniesiono w latach 1610-1620, na miejscu dawnej, drewnianej świątyni. Inicjatorem budowy był ksiądz Mikołaj Kiślicki -  dziekan Kapituły Kolegiaty Zamojskiej. Po pożarach w 1668 i 1754 roku obiekt odbudowano. Obecną formę architektoniczną uzyskał po gruntownym remoncie przeprowadzonym u schyłku XIX wieku.

Budowla posiada halowy korpus, trójkondygnacyjną wieżę frontową z barokowym hełmem oraz węższe od nawy prezbiterium zwrócone ku wschodowi. W niszy prezbiterium znajduje się kamienna płyta z aktem erekcji kościoła oraz kartuszem herbowym Zamoyskich. Sklepienie pokrywa bogata dekoracja sztukatorska w typie renesansu lubelskiego, nawiązująca do zdobień kolegiaty w Zamościu.

Obok świątyni stoi dzwonnica z kaplicą grobową, pochodząca z okresu budowy kościoła oraz figura Matki Bożej z XVIII wieku. Na teren przykościelny prowadzi XVIII-wieczna, barokowa brama.

Kościoł pw. św. Katarzyny (Szczebrzeszyn)

Obecnie istniejąca świątynia powstała w latach 1620 – 1638 z fundacji Tomasza i Katarzyny z Ostrorogów Zamoyskich, na miejscu dawnego kościoła pw. św. Trójcy.  Wraz z nią wzniesiono murowany klasztor z przeznaczeniem dla franciszkanów, przekształcony w 1812 roku w szpital. Pod koniec XIX wieku kościół przejęły władze rosyjskie, zamieniając go na cerkiew prawosławną. W 1917 roku świątynia wróciła w ręce katolików, otrzymując wezwanie św. Katarzyny.

Obiekt o układzie bazylikowym posiada krótki korpus nawowy, masywną wieżę w fasadzie oraz wydłużone,  trójbocznie zamknięte prezbiterium. Wnętrze świątyni jest bogato zdobione sztukateriami w typie lubelskim. Szczególną uwagę skupiają dekoracje podłucza arkad z plakietami w formie rozet, uskrzydlonych główek aniołów, gryfów i orłów, których wykonanie przypisuje się Janowi Wolffowi. W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Bonifraterskiej z końca XVIII w.

 

Kościół pw. Św. Dominika (Turobin)

Świątynię wzniesiono ok. 1530 roku z fundacji rodziny Górków. W latach 1620 – 1623 kościół gruntownie przebudowano nadając mu cechy renesansu lubelskiego. Pracami budowlanymi kierował znakomity murator Jan Wolff. Fundatorem był ordynat Tomasz Zamoyski.

Jednonawowa budowla posiada dwie symetryczne kaplice po bokach oraz trójbocznie zamknięte, wydłużone prezbiterium. Wspartą przyporą fasadę wieńczy wysoki szczyt z dwiema wieżyczkami po bokach, zdobiony spływami wolutowymi ? ślimacznicami. W płycinie pomiędzy pilastrami znajduje się rzeźba Ecce Homo – przedstawiająca Chrystusa ubiczowanego w cierniowej koronie. Wykonanie bogatej dekoracji sztukatorskiej pokrywającej sklepienie świątyni przypisuje się Janowi Wolffowi. We wnętrzu kościoła zachowała się cenna płyta nagrobna (1546 rok) z płaskorzeźbą przedstawiającą pochowaną tu Annę Świdwinę.

W latach 1788 – 1790 proboszczem parafii był Stanisław Staszic

 

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela (Wilkołaz II)

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela wzniesiono w latach 1648-53, nadając mu cechy typowe dla renesansu lubelskiego. Fundatorem był Jan Zamoyski. Poprzednia, prawdopodobnie XIV-wieczna świątynia była drewniana.

Jednonawowa, pierwotnie barokowa budowla, na skutek licznych zniszczeń częściowo utraciła cechy stylu. Wschodnia elewacja została wyposażona w cztery pilastry wspierające bogato profilowany gzyms, nad którym znajduje się szczyt z wolutowymi spływami po bokach. W wykonanym z drewna dębowego ołtarzu głównym umieszczono obrazy z wizerunkiem św. Jana Chrzciciela z 1. połowy XX w. oraz Matki Bożej Łaskawej, przypuszczalnie XVII-wieczny. Wnętrze kościoła zdobią polichromie z 1919 r., autorstwa Czesława Miklasińskiego.

Obok kościoła stoi dzwonnica z trzema dzwonami wykonanymi w 1946 roku przez firmę Felczyńskich   z Przemyśla.

 

Kościół pw. Michała Archanioła (Wojsławice)

Obecny kościół wybudowano na początku XVII wieku z fundacji Mikołaja Czyżowskiego, chorążego Ziemi Chełmskiej. Pierwotnie istniała tu drewniana świątynia z końca XV wieku. Obiekt był wielokrotnie niszczony podczas pożarów oraz działań wojennych i następnie odnawiany, uzyskując ostateczny wygląd w 1. połowie XX wieku.

Murowany, jednonawowy kościół posiada nieco węższe, trójbocznie zamknięte, zwrócone ku wschodowi prezbiterium. Po obu stronach prezbiterium znajdują się kaplice. Dwie symetryczne przybudówki od frontu oraz znajdująca się pomiędzy nimi kruchta pochodzą z początku XX wieku. Przy południowym wejściu do nawy zachował się kartusz z herbem Topór i Nowina oraz data 1608, wskazująca na rok zakończenia budowy świątyni. Wyposażenie kościoła jest późnobarokowe i późniejsze.

Okazała dzwonnica, należąca do zespołu kościelnego, została wzniesiona ok. 1760 roku, staraniem Feliksa Potockiego.

Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła (Zamość)

 

Kolegiata została wybudowana w latach 1587 – 1598, według projektu włoskiego architekta Bernardo Morando. Fundatorem był założyciel miasta, kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski. Prace wykończeniowe trwały jeszcze w 1. połowie XVII wieku. Konsekracja nastąpiła w 1637 roku.

Ta wspaniała świątynia o smukłych proporcjach, z kolebkowym sklepieniem z lunetami, pokrytym geometryczną siatką ornamentalnych sztukaterii, stała się wzorcem do naśladowania w budownictwie sakralnym 1. połowy XVII wieku. Budowla odegrała znaczącą rolę w ukształtowaniu specyficznego typu architektury późnorenesansowej, zwanego renesansem lubelskim.

W posadzce kaplicy Przemienienia Pańskiego, zwanej też Ordynacką lub Zamoyskich, znajduje się płyta epitafijna Jana Zamoyskiego, pod którą spoczywają jego prochy.

W 1992 roku, po ustanowieniu diecezji zamojsko-lubaczowskiej, świątynię podniesiono do rangi katedry.

Synagoga (Zamość)

Synagoga zamojska powstała w 1. połowie XVII wieku. Świątynia składa się z wysokiej głównej sali modlitw oraz dwóch niższych sal – tak zwanych babińców, przeznaczonych dla kobiet. Sklepienie oraz ściany ozdobiono dekoracją sztukatorską w typie lubelskim.  We wnętrzu zachowała się szafa ołtarzowa (aron ha-kodesz), służąca do przechowywania Tory. Budowlę wieńczy renesansowa attyka.

Podczas II wojny światowej synagoga została zdewastowana. Powojenne prace remontowe obejmowały między innymi rekonstrukcję południowego babińca, attyki oraz przebudowę dachu.

Obecnie w budynku mieści się nowoczesny ośrodek kultury Centrum „Synagoga”. W gmachu działa punkt informacji turystycznej i kulturalnej Szlaku Chasydzkiego oraz Multimedialne Muzeum Historii Żydów Zamościa i okolic. Synagoga wciąż pełni funkcje religijne.

 

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (Uchanie)

Kościół został ufundowany przez biskupa Jakuba Uchańskiego w 2. połowie XVI wieku. W jego strukturę budowlaną wpisano zachowane fragmenty murów pierwotnej XV-wiecznej świątyni.  Przebudowa w latach 1620 – 1625 polegała na dobudowie po obu stronach prezbiterium pary sześciobocznych kaplic grobowych dla rodów Uchańskich i Daniłowiczów. Pracami kierował najprawdopodobniej Jan Wolff.

Usytuowany na lekkim wzniesieniu jednonawowy kościół posiada węższe od nawy, wydłużone, zamknięte trójbocznie prezbiterium. Fasadę wieńczy wysoki szczyt z niewielkimi wieżyczkami w narożach. Sklepienie świątyni pokrywa dekoracja sztukatorska z motywami skrzydlatych głów aniołów oraz herbów Herbut, Korab, Radwan i Topór. Wewnątrz zachował się bogato zdobiony nagrobek Pawła i Anny Uchańskich z końca XVI wieku, łączony z warsztatem Santi Gucciego.

Projekt wolnostojącej, sześciobocznej dzwonnicy nawiązuje do architektury przykościelnych kaplic. Wzniesiono ją w 1929 roku.